Элбэх ахсаан халыыбын туттуу
1Наада сиригэр биир ахсаан халыыбын туттан аа±ы2.
Бол±ойу2| Били22и саха тылыгар -лар сы'ыарыыны истиил
суолтата суох, тцбэ'иэх туттуу игис. Ол т3р^тэ нуучча тылын ахсаа22а ситимин цтцктии буолар. Саха тыла нуучча тылыттан элбэх ахсаан халыыбын «о±ор±оон» туттубат уратылаах. Ол оннугар биир ахсаан халыыбынан элбэ±и к3рд3р3р ньыма араа'а элбэх.
Ахсаан аат: 1. 40-тан тахса араас общественнай тимсиилэр бааллар. 2. Аныгы дьон 2-3-тиц ирдик ^рэхтээхтэр. 3. Ыраах Дьаа2ы улуу'угар алтынньы 5-10 кцннэригэр ыччат нэдиэлэтэ ыытыллар. 4. Сир шарыгар 80 дойдуга 110 национальнай Кииннэр илэлииллэр. 5. «Алмаасэргиэнбаан» филиаллара 22 улууска илэлииллэр. 6. Тапталлаах э'элэрин, 6 кыргыттара, 5 к^т^ттэрэ, 14 сиэннэрэ итиитик э±эрдэлииллэр.
Паараласпыт аат тыл: 1. ¥3ннэр-к3йиирдэр мусталларын суох о2орор илэ са±аланна. 2. Нэдиэлэни бы'а хаайтарбыт дьон ки2нэрэ- наардара алдьанар. 3. ¥гцс элбэх сэ'эннэрдээх-сэппэннэрдээх ки'и. 4. Редакция±а кцн ахсын суруктар-бичиктэр бЗ±З киирэ тураллар.
Предмет биир буолбата±ын ыйар тыл: 1. Итинэн сибээстээн араас санаалар киирдилэр. 2. Президент Путин телевизорга кЗрдЗххЗ араас кЗрсц'црлэргэ чэйинэн эрэ му2урданар. 3. Кини элбэх бириэмийэлэр, на±араадалар ха'аайыннара буолар. 4. Суруйааччылар айымньыларыгар араас ц'цйээннэри, остуоруйалары киллэрэллэр. 5. Кцн ДьЗ'ЗгЗй Айыы ту'унан араас Зрцттээх билиилэри тцмэн анал кинигэни та'аардыбыт.
Хомуур ЗйдЗбу л: 1. Муниципальнай автобустар ку'а±аннык сылдьаллар. 2. Саас кустар кэллэхтэринэ сцгцн цЗрэммэт этибит. 3. Кц'цн буолан от-мас сэбирдэхтэрэ са'арбыт кэмэ этэ. 4. Саха кылаастарын элбэтэр сорук турар. 5. Кинигэлэр дьоннор курдук араастар. 6. Бэйдиэ сылдьар ыттары суох о2орор ту унан дьа ал ылылынна.
Тиэрмин суолталаах тыл: 1. Кылгас кэм устатыгар сццрэкэлэс клеткалар тЗгцрцйэн кэби'эллэр. 2. Би'иги долгуннарбытыгар Гоша Васильев-Джида «Мин сахабын» диэн ырыатынан ыалдьыттыыр. 3. Синтетическэй витаминнары ту'анар наадалаах. 4. Билигин гепатит биллэр-биллибэт вирустара олус элбэхтэр. 5. Проблемаларбытын цксцгэр бэйэбит толкуйдаан та'аарар цгэстээхпит.
Айыл±а кЗстуутэ: 1. £р кэм2э курааннар турбуттара, а'ы2а буулаабыта, ха'ы2нар эрдэ тцспцттэрэ. 2. £лЗЗн улуу'угар улахан ардахтар тц'эллэрэ кццтрллэр. 3. Быйыл Россия црдцнэн улахан тымныылар тцстрлэр. 4. Ар±аа улуустарга кццстээх тыаллар тц'^хтэрэ. 5. Саас то2оруулар буоланнар, быйыл сир а'а кыайан ццммэтэ. 6. Ыас хара былыттар ар±аа диэкиттэн халыйан та±ыстылар.
Куруук биир ахсаа22а турар тыл: 1. ¥гцс дьоннор тццллэрин аахайбакка эрэ умнан кэби'эллэр. 2. Ыччаттарга анаан туох тэрээ'иннээххитий? 3. Данил кулгаахтара кытта умайда. Дьахтар кыыспыт иэдэстэрин кЗрЗн ылаат, умса кЗрдЗ. 4. Кыахтаргытын толору ту'аны2.
Биир уустаах чилиэн: 1. Медицинскэй уонна психологическай наукалар доктордарын... 2. Нуучча уонна саха литератураларын тэ2нии тутан цЗрэтии. 3. Сахаайа уонна Александр Бурнашёвтар айар киэ'элэрэ буолан ааста. 4. «Кудук» кинигэ кы'ата республика цгцс куораттарыгар уонна улуустарыгар кинигэ атыылыыр ма±а'ыыннардаах.
2№. Тиэкис тылын-З'цн чочуйу2. Элбэх ахсаан сы'ыарыытын кЗ±црэти2.
1. Би'иги учуонайдарбыт алкоголь ки'и организмыгар дьайыытын молекулярнай механизмнарын, Хоту сир усулуобуйатыгар арыгыга ылларыы цЗскээ инин генетическэй уонна экологическай уратыларын чинчийбиттэрэ 20 тахса сыл буолла. 2. Кинилэр ылбыт тцмцктэрин аан дойдуга бцтцинццтцгэр билиннилэр, эмчиттэр, ол и'игэр наркологтар уонна цгцс дойдулар арыгы о2орор промышленностарын специалистара рлэлэригэр ту'аналлар.
1.Быстахтык ыллахха, ки'и организмыгар этиловай испиир бэйэтэ буолбакка, ол ки'и организмыгар киирэн аты^а кубулуйар
бородуукталара буортулаахтарын бы'аарбыттара. 4. Ол и'ин ол бородуукталар т3'3^н тцргэнник ц3скццллэр уонна т3'3н3н бытааннык атын бородуукталарга кубулуйаллар да, соччонон алкоголь ки'и организмын сц'црдэр кцц'э улаатар, арыгыга ылларыы тцргэтиир. 5. Оттон алкоголизм диэн ки'и арыгыттан тутулуктаныыта буолар. 6. Ити уларыйыылар т3'3 тцргэнник баралларын ту'ааннаах ферменнэринэн бы'аараллар, олор формалара генетическэйдик бэриллэр. 7. Планета хоту 3ттцн цгцс олохтоохторун цгцстэрин организмыгар испиири тцргэнник а'ытар, ол оннугар испиир сц'црдэр бородуукталарын бытааннык аты^а кубулутар ферменнэр формалара элбэх буолар. 8. Ол и'ин ити дьон организма алкоголь дьайыытын кыайан тулуйбат. 9. Онон арыгыны элбэхтик истэхтэринэ, соматическай алкогольнай ыарыыга ылларыылара, арыгы'ыт буолуулара элбиир.
7.Араас к3лц3нэ дьо22о арыгы дьайыытын кыайан тулуйбат геннэрэ тар±аныыларын тэ2нээн к3рцц арыгы'ыт т3р3ппцттэрдээх уонна эбэлээх, э'элээх ыччаттар, Россия хоту 3ттцгэр олохтоох норуоттарга барыларыгар, арыгы'ыт буолар кутталлара улааппытын к3рд3р3р.
8.Итинник иэдээннээх бала'ыанньа ц3скээбитин к3нн3р3рг3 тугу о2оруохха, общество оло±ун чэбдигирдэргэ ханнык дьа'аллары ылыахха с3бцй? («Ч3л олох сиэрэ: тылтан - дьыала±а» доктрина. СР Вице Президенин А.К. Акимов «Якутия», «Саха сирэ» ха'ыакка интервьютуттан).
