Кэпсиирэ миэстэтэ
Саха т3рит тылын игэ'инэн кэпсиирэ этии кэннигэр турар. Иэйии дэгэтин чорботон бэлиэтииргэ этии иннигэр кэлэр. Билигин сирин истиилгэ кэпсиирэни этии ортотугар туттан, саха тылын синтаксическай нуорматын кэ'эр тцбэлтэ элбэх.
1№. Этиигэ кэпсиирэ миэстэтин уларытан аа±ы2. Туох уларыйбытын бы'аары2.
I.1. Ба±арабыт эйиэхэ саха алмаа'ыныы кытаанах доруобуйаны, цлэ±эр цгцс сити'иини. 2. Бу ту'унан би'иэхэ бастаан бэйэтин санаатын цллэстиэ±э саха бухатыыра Николай Дьяконов. 3. Кцидц аа±ааччылар, бэйэ±ит да аа±ан итэ±эйдэххит Надежда Николаевна хайдахтаах курдук айар куттаах дьонноо±ун. 4. Ити элеменнэри ырытар буоллахха манныктар... 5. Онно санаммытым, биитэр быраас, биитэр бэтэринээр буолуом диэн.
II.1. Бала'аны бэлэмнээтэ Натали. 2. Э'иги и'иттигит Ба'ылай Харысхан «Сцтэрсибит сцрэхтэр» диэн кэпсээниттэн бы'а тардыыны. 3. Э'иэхэ анаан ыллыахтара: Варя Максимова. Лэгэнтэй, Ый Кыы'а, Сиэйэ Уола, «Кофе» дуэт. 4. Ылан кЗрцЗ±ц2, Арктика кытылын олохтоохторун. 5. Таптыыбын кЗ±ЗрЗр халлааннаах тЗрЗЗбцт ийэ сир дойдубун.
2 №. Биир уустаах чилиэннээх этиигэ тыл бэрээдэгин кЗннЗрЗн
аа±ы2.
1. Москва±а олорон наар Саха сирин ту'унан суруйбутум, оттон Саха сиригэр сылдьан наар Москваны. 2. Сибиинньэбит уопсай ахсаана 120, онтон о±о биэрээччитэ 65. 3. Ба'аарга 17 ки'и былдьанна, ол и'игэр 1 о±о. 4. Би'иги оскуолабытын быйыл 5 о±о мэтээллээх бцтэрдэ, онтон иккитэ кы'ыл кЗмцс. 5. Россия±а 30 ты'. эбэ2ки олорор, онтон 8 ты'ыынчата Саха сиригэр. 6. Буруоттан быы'ыыр икки бЗлЗх театр и'игэр кццстээх бэрэбиэркэ ыыппыт, ЗссЗ миэстэтигэр штаб тэриллибит уонна 4 бойобуой учаастак. 7. Пенсионердар уу харчынан ылыахтара, онтон атыттар табаар чиэгинэн.
3№. Аат кэпсиирэлээх этиини туохтуур кэпсиирэнэн уларытын суруйу2. Холобур: Эр ки'и дьоло - цчцгэй кэргэни булан ылыы. - ¥чцгэй кэргэннээх эр ки'и дьоллоох.
1. Сцрцн сорукпут - халаан содулун туоратыы. 2. Кини цтцЗтэ - олохтоох дьону промышленноска тардыы. 3. СЗбцлццр дьарыга - туо'унан араас симэ±и, и'ити о2оруу. 4. Бцгц22ц Россия±а иитии боппуруо'угар лидер хаачыстыбатын и2эрии - сцрци боппуруос. 5. £ссЗ биир эбээ'инэспит - ВИЧ. СПИД, наркомания ахсаанын намтатыы. 6. Парламент соруга - республика государственнай куурсун сокуонунан хааччыйыы. 7. СЗпкЗ а'аа'ын уонна и2эмтиэлээх ас - доруобай олох тЗрдЗ.
4№. Ыйытар этиини сЗпкЗ аттары2. ТЗрцт сахалыы ыйытыы туох уратылаа±ын бы'аары2. Холобур: Табахтыыры2 тЗрц Зтэ туохха сытарый? (дьыала) - Табахтыыры2 туох т.Зру.Зттээ±ий? (сцрцн истиил) - То±о табахтыыгын? (кэпсэтии тыла).
1. Тустууга с3бцлээн туттар ньымалары2 туохтарый? 2. Дьокуускай урукку уонна са2а генеральнай былаана уратыла'ара тугуй? 3. Эн дьиэ кэргэ22эр хас ки'и киирэрий? 4. Ордук тахсыылаахтык цлэлиир кэми2 ханныгый? 5. ¥тц3 холобур о2остор ырыа'ыттары2 кимнээхтэрий? 6. ¥лэ±ит-хамнаскыт сцрцн сыала туохха сытарый? 7. Механизациялаа'ын туруга ол кэм2э хайдах этэй?
5№. Нууччалыы тутуллаах этиини сахатытан суруйу2.
1. Балык эмиэ таптыыр астарым ахсааннарыгар киирэрэ. 2. Утахтартан мин дьо22о кымы'ы сцбэлиэм этэ. 3. 4. Ынах сц3'ц ц3'ээ
9 / 'DЭЭ
сы2аа±ар илин тиистэрэ суохтар, онон а ылыгын тылынан с3р33н ылар. 5. Сахалар а'ыыр астарыгар к3т3рд33'цн биллэр-к3ст3р суолтаны ылбат. 6. Оскуоланы бцтэрэн, ферма±а тахсыа2 иннинэ сц3'цгэ сы'ыаны2 хайдах этэй? 7. Билигин кини ыал буолан, бэйэтин атын дьарыкка боруобалана сылдьар. 8. Бэйэ±ин дьоллоох ки'инэн аа±ына±ын дуо?
